MANASTIRI...

MANASTIR OSTROG

Kada se spomene Ostrog, odmah se javlja asocijacija na mjesto gdje se dogadaju cuda, gdje mnogi teski bolesnici traze i nalaze dusevni lijek svom tijelu, koje ubrzo postaje i fizicki zdravo. Manastir Ostrog je preko cijele godine najposjecenije svetiliste u Crnoj Gori. Posjecuju ga vjernici svih vjera i sa prostora cijele bivse Jugoslavije i iz mnogih drugih zemalja. Poslije Hristovog groba i Svete gore, manastir Ostrog je trece najposjecenije svetiliste u hriscanskom svijetu. Pribijen uz ogromnu kamenu gromadu brda Ostrog, manastir impresivno djeluje na svakog ko skrene pogled prema njemu.
Nalazi se u Bjelopavlicima, iznad doline Zete. Na raskrscu Bogetici vrletnim putem u duzini od nekoliko kilometara stize se do Donjeg, a zatim serpentinama i do Gornjeg manastira. Gornji Ostrog je najimpresivniji dio manastira. Posjeduje zvonik visok poput petospratnice, a utisnut je u pecinski dvor velicanstvenog Ostroga - po kome je i dobio ime.Osnovao ga je pocetkom druge polovine 17.v. mitropolit zahumsko - hercegovacki Vasilije Jovanovic, kasnije nazvan sveti Vasilije Ostroski. Sveti Vasilije se rodio u selu Mrkonjic u Popovom polju, 28. decembra 1610. Na krstenju dobija ime Stojan. U gornjem manastiru se nalaze dvije male crkve: gornja crkvica posvecena Svetom Krstu, gdje je Sv. Vasilije proveo 15 godina u postu i molitvi. Druga, donja crkva, u gornjem manastiru posvecena je Vavedenju Bogorodice. Sv. Vasilije je umro 29. aprila 1671.g. Predanje kaze da se tadasnjem igumanu manastira cesto javljao u snu, naredujuci mu da dode u Ostrog i otvori njegov grob. To se ponovilo dva puta, jer Iguman svom snu nije pridavao vaznost. Tek treci put Iguman odluci da isprica svoj san bratiji, koji se dogovorise da odu pod Ostrog.
Kada su otvorili grob sv. Vasilija, nasli su tijelo potpuno neosteceno, zuto kao vosak i svo mirisase na bosiljak.
To je, dakle , bio pravi dokaz da je Vasilije Ostroski uistinu svetac. Njegove mosti su smjestili u Civot gdje i danas pocivaju. Na mjestu gdje je izdahnuo iznikla je vinova loza, iz kamena, gdje i danas rada slatke plodove, iako nema ni prirodnih ni klimatskih pogodnih uslova za rast. Pri dolasku u manastir prvo se obilaze mosti sv. Vasilija koje se nalaze u crkvici Vavedenja Bogorodice. Nakon obilaska mostiju, stepenicama se penje do crkve Krsta. U njoj se nalaze ruke mucenika Stanka, koji je bio coban, a ruke su mu, po predanju, odsjecene jer je javno Turcima priznao da je hriscanin. One se mogu vidjeti, otkrivene nalaze se ispod stakla. Lijevo od ruka nalaze se okovi, koje je po legendi jedan covjek ostavio u manastir nakon sto je ozdravio prenocivsi ispod svetiteljevih mosti. Bolovao je od umne bolesti, pa su mu trebali okovi kako bi u miru stigao do Ostroga. Zatim je tu iscjeljen, a okovi su ostali da podsjecaju poklonike na cudo koje se zbilo u Ostrogu.
Pored okova, ovdje se nalazi i granata, koja je u februaru 1942.g, za vrijeme bombardovanja manastira, iz njemackog topa udarila u kameni zid iznad Gornjeg manastira, razbila vrata na crkvivi Casnog Krsta. Ali zacudo, tom prilikom nije eksplodirala. Granata se od pada razbila na dvoje, upaljac je pao na jednu, a barutno punjenje na drugu stranu crkvenog kamenog poda. Strucnim ispitivanjem docnije, utvrdeno je da je granata bila ispravna i kao takva trebala je da eksplodira. Vjeruje se da Svetitelj to nije dopustio, jer bi time bila nanijeta velika steta svetoj crkvi i njenim isposnicima. Preko puta crkvice Casnoga Krsta nalazi se sveta loza, koja je iznikla na mjestu gdje je sveti Vasilije izdahnuo, a vjeruje se da i ona ima iscjeliteljske moci. Sa tog balkona se pruza predivan pogled na okolni ambijent i na mali ogradeni dio ispod manastira gdje se nalazio grob sv. Vasilija. Na izlasku s desne strane se nalazi cesma sa svetom vodicom za koju se smatra da posjeduje ljekovita svojstva.
Svetog Vasilija postuju cak i bezboznici. Praznikom i radnim danom, iz bliza i iz daleka, ka Svetitelju hrle poklonici. Crkvica u kojoj leze njegove mosti ispunjena je prijatnim mirisom koji zadivljuje svakog poklonika. Izmedu Gornjeg i Donjeg manastira je suma kroz koju vodi asfaltni put dug 5 km, a poprecni put za pjesake je mnogo kraci i moze se preci za 20 - 25 minuta. Konaci pri manastiru mogu da prime i po 300 ljudi. Poklonicka putovanja su zapocela još za zemaljskog zivota sv. Vasilija i ne prestaju sve do danas. Na dan sv. Vasilija i Uspenja Presvete Bogorodice, okupi se i po 20.000 poboznih poklonika. Oni koji nisu u mogucnosti da dovedu svoje bolesnike civotu Svetitelja, donose njihovu odjecu i ostavljaju je pod civot da tu prenoci bar jednu noc. O tim mnogim iscjeljenjima svjedoce zapisi u manastirskim knjigama i jos vise neizbrisivi zapisi u srcima vjernih. Mnoga od tih cuda sv. Vasilija narod prepricava i kazuje sirom nase zemlje. Manastir Ostrog ne mozemo smatrati samo sakralnim objektom vec je to i kulturno - istorijski spomenik. On svjedoci o vremenu proslom, sadasnjem i buducem, svjedoci o jednom vjerovanju, o kulturi, tradiciji naroda koji vjekovima zivi na ovom prostoru. Razlicita istorijska proslost, kao i specificnost kulturnog naslijeda pojedinih dijelova nase zemlje, od znacaja su za razvoj domaceg i inostranog turizma. Kada je rijec o stranim turistima oni na teritoriji nase zemlje mogu da upoznaju mnoge spomenike istocne i zapadne civilizacije, proslost i sadasnjost.

Mesto gde se čuda dešavaju - Manastir Ostrog


Najznačajniji centar verskog hodočašća - svetilište svetog Vasilija Ostroškog

Ako se za neki kulturno-istorijski i religijski spomenik može reći da je Crna Gora prepoznata u svetu ne samo hrišćanstva već i islama, to je sigurno manastir Ostrog. Svetilište, izuzetan spomenik i svedočanstvo kulture i istorije crnogorskog naroda, Ostrog je mesto koje godišnje poseti i do million ljudi.
Sve ovo upućuje da Crna Gora ima izuzetne mogućnosti da se pozicionira i na svetskoj mapi religijskog turizma, jer osim Ostroga i brojnih manastira i crkava, te vrednih nalazišta, ova zemlja na pravi način predstavlja mešavinu vera.

Manastir Ostrog najznačajniji je centar verskog hodočašća na ovim prostorima - svetilište sv. Vasilija Ostroškog Čudotvorca. Manastir je saborno mesto pripadnika pravoslavne, islamske i katoličke veroispovijesti. Podigao ga je sveti Vasilije Ostroški 1666. godine ispod Ostroških greda.
Prema narodnom predanju, sedam godina posle smrti, njegovo telo nađeno je celovito. Sarkofag sa svečevim moštima od tada se nalazi u crkvi Vavedenja Bogorodice u Gornjem manastiru, koji je uvučen u prirodno pećinsko udubljenje. Smešten na samim liticima stenovitog planinskog masiva, manastir predstavlja pravo čudo prirodne lepote. Sveti Vasilije smatra se čudotvorcem i isceljiteljem i najveći je crnogorski svetac. Ostrog je najveće hodočasničko mesto u Crnoj Gori gde dolaze vernici iz svih krajeva sveta, naročito leti u vreme održavanja tradicionalnih sabora.

Manastir se nalazi između Danilovgrada i Nikšića. Prema običajima, do Gornjeg manastira u kome se nalaze mošti Svetog Vasilija, ne valja ići kolima, već bos i peške, kroz malu šumu, poput hodočasnika. Ovde dolaze siromašni i bogati iz svih krajeva da nađu životu i duši leka. Ostrog je mesto gde se još jedino na svetu čuda zaista i dešavaju. Impresivna slika manastira u strmoglednim liticama ostaje nezaboravna vizura. Donji manastir sa crkvom Svete Trojice iz 1824, konakom i bogoslovijom iz 1742. godine, posebno je svetilište hodočasničkog mesta.

Manastir Mileševa

Manastir Mileševa nalazi se u neposrednoj blizini Prijepolja izmedu planina Zlatar i Jadovnik, na reci Mileševki.

Zaštitnik hrama i izgradnja: Crkva manastira Mileševe posvecena je Svetom Spasu-Vaznesenju Gospodnjem i zadužbina je kralja Vladislava, sina Stefana Prvovencanog.Vreme zidanja hrama nije tacno utvrdeno, u literaturi se navodi godina 1234. kada je Vladislav postao kralj, ali je verovatnije da je izgradnja i živopisanje završeno još za života Stefana Prvovencanog a po želji Svetog Save, dakle pre 1228.godine.

Arhitektura: Crkva je raškog tipa, jednobrodna sa jednom kružnom kupolom na kockastom postolju, što ce kasnije postati karakteristika za staru srpsku crkvenu arhitekturu. Spoljna priprata, sagradena oko 1236.godine posle smrti Svetog Save, takode ima kupolu na kockastom postolju. Cela crkva je spolja omalterisana i okrecena.

Slikarstvo: Mileševske freske odaju izuzetno visok umetnicki kvalitet. Slikari su bili Grci, školovani u jednom od velikih centara Vizantijskog carstva, u Carigradu, Nikeji ili Solunu, gde je negovan rad u tehnici mozaika. Živopis u naosu i oltaru, nastao je po želji Svetog Save, i nastavlja studenicku praksu imitacije mozaika-freske na zlatnoj pozadini sa iscrtanim kvadraticima ili na plavoj pozadini bez kvadratica.
Velika pažnja posvecena je portretima na srpskoj vladarskoj porodicnoj kompoziciji.Izdvajaju se portreti kralja Vladislava-ktitora, zatim Svetog Save, Svetog Simeona-Nemanje, prestolonaslednika Radoslava i Stefana Prvovencanog. Cuvene po vrednosti su freske inspirisane kasnoantickim i vizantijskim mozaicima, Hristos u Cvetima, Andeo na kamenu Hristovog groba – “beli Andeo”,Bogorodica iz Blagovesti, koje potvrduju da su Mileševu oslikali nesumnjivo najveci umetnici koje je imalo evropsko slikarstvo XIII veka.

Manastir je puna tri i po veka, od 1237. do 1594.godine, bio grobnica Svetog Save.

Ime: Ime Mileševa, manastir je dobio po reci Mileševki koja se kod Prijepolja uliva u Lim.





Beli Andjeo iz Mileševa

* * *



. . .

„Gledanje Belog Andjela ravno je molitvi”- Sveti Vladika Nikolaj Velimirović.

Šest kilometara jugoistočno od Prijepolja, u trouglu između reke Mileševke, rečice Kosaćanke i podnožja krečnjačkog masiva Titerovac, nalazi se srednjovekovni manastir Mileševa – hram Svetog Spasa. Manastir je zadužbina srpskog kralja Vladislava Nemanjića, podignut između 1218. i 1219. godine.

Kroz istoriju, manastir je imao izuzetan značaj u kulturnoj i nacionalnoj istoriji Srba i srpskog naroda. Najznačajniji datum u istoriji manastira Mileševe je 1237. godina kada je kralj Vladislav preneo iz Trnova (Bugarska) telo svoga strica arhiepiskopa Save (Svetog Save) u manastir. Zbog svečeva tela i značaja koji je imao tokom srednjeg veka, u hijerarhiji manastira Srbije, manastir Mileševa zauzima drugo mesto, odmah posle Studenice, i u srpskim srednjovekovnim sačuvanim izvorima pominje se kao „veliki manastir“ i kao manastir Svetog Save.
Manastir Mileševa je jedan od najznačajnijih srpskih manastira poznat kao grobno mesto svetog Save i čuven po svojoj fresci „Beli Anđeo“, koja je strane putopisce XIX veka primorala na toliko divljenje, da joj,prema rečima jednog od njih, ni Đoto nije ravan.

Beli anđeo je deo kompozicije Mironosnice na Hristovom grobu iz crkve Vaznesenja Hristovog manastira Mileševa i spada u najpoznatije freske Srbije ali se ubraja i u velike domete evropskog slikarstva. Smatra se jednim od najlepših radova srpske i evropske umetnosti srednjeg veka.

Na slici je predstavljen anđeo obučen u beo hiton koji sedi na kamenu i mironosicama rukom pokazuje mesto Hristovog vaskrsnuća, odnosno njegov prazan grob. Rađen je slobodnim, širokim potezima i odlikuje se monumentalnošću i visokom plastikom u modeliranju. Freska se nalazi na južnom zidu zapadnog traveja i nastala u 13. veku kao rad nepoznatih autora Grka, školovanih u Carigradu, Nikeji i Solunu.

U 16. veku je preko nje naslikana druga freska pa je Beli anđeo bio sakriven sve do 20. veka kada je ova crkva restaurirana i gornja slika uklonjena.


Prvi satelitski prenos video signala 1963. između Evrope i Severne Amerike sadržao je sliku Belog anđela iz Mileševe među prvim kadrovima koji su predstavljali pozdrav Evropljana prema Amerikancima. Nešto kasnije, isti signal je bio poslat u svemir prema mogućim vanzemaljskim oblicima života . Beli anđeo je odabran i za ovu priliku jer je postao širom sveta prepoznat kao simbol svekolikog mira. Prelepi anđeo odeven u beo hiton, raširenih krila, sedi na velikom kamenu i vanvremenskom smirenošću nebeskog bića i glasnika svevečne istine o Hristovom vaskrsenju pokazuje na prazan Hristov grob usplahirenim ženama koje su stigle da bi mirom prelile humku.


Vaskrsenje Hristovo je u hrišćanskom učenju preduslov za buduće vaskrsenje svih pravednika, pa su pogledi vernika uvek okretani slikama vere u spasenje. Mileševski slikar je na slici Belog anđela na Hristovom grobu ostvario toliki stepen lepote umetničkog dela da on u isto vreme pobuđuje divljenje, savršenstvo i istinsku nadu.

. . .


Pored toga u manastiru se nalazi i freska svetog Save za koju se smatra da je njegov najrealniji prikaz.

Manastir se danas nalazi pod zaštitom UNESKO-a kao deo svetske kulturne bastine.

Hilandar


Hilandar je srpski manastir koje se nalazi na severnom delu Svete Gore - monaške republike sa 20 velikih manastira, smeštenoj na trećem kraku poluostrva Halkidiki u severnoj Grčkoj. Manastir je nekoliko kilometara udaljen od mora. Manastir Hilandar je, spolja gledan, sličan velikom srednjovekovnom utvrdjenju. Opasan je debelim zidovima visokim i do 30 metara, dok je čitav kompleks zidina dug oko 140 metara, a širok skoro 75 metara. Na južnoj i istočnoj strani manastirskog kompleksa uzdižu se dve velike kule – pirgovi.

Manastir Hilandar podigao je 1198. godine Stefan Nemanja sa sinovima, monahom Savom i Stefanom Prvovenčanim, po naročitoj dozvoli vizantijskog cara Aleksija III Anđela, na mestu pređašnjeg manastira Hilandara. Veliki manastirski kompleks omeđen visokim bedemima sa kulama, tokom vekova doživeo je mnoge prepravke i doziđivanja. Sadašnji ulaz, "porta" nastao je u XIV veku i nalazi se na severnoj strani utvrđenja. Glavnu crkvu - katolikon, posvećenu Vavedenju Bogorodice podigao je na mestu prvobitne crkve, kralj Milutin 1303. godine, za vreme igumana Danila II. Ovaj hram ispisan je freskama 1319. godine, a u doba kneza Lazara 1380. dozidan je egzonarteks ukrašen moravskom plastikom.
U manastirskom kompleksu nalazi se pored glavne crkve i veći broj crkva - paraklisa podizanih i dograđivanih tokom vekova: crkva Sv. Nikole (XIV vek i 1664. godina), crkva Četrdeset sevastijskih mučenika (početak XVII veka), crkva Sv. Arhanđela (treća četvrtina XIV veka), crkva Sv. Jovana Preteče (1681/1682), crkva Sv. Jovana Rilskog (oko 1755. godine), crkva Pokrova Bogorodice (1740. godina), crkva Rođenja Bogorodice (1784/1788), crkva Sv. Apostola (1784/1788), crkva Sv. Save (1779.), crkva Sv. Dimitrija (1779.), paraklis Sv. Georgija (oko 1200. i 1670/1671) kao i crkva Sv. Trifuna (1719.) podignuta u neposrednoj blizini manastirskih zidina sa spoljne strane.

Ikonostas iz 1774. god. Ikonostas u Bogorodičinoj kapeli iz 18. veka
Света Гора је од оснивања лавре светог Атанасија, 963. године, до 1204. године била под заститом Sveta Gora je od osnivanja lavre svetog Atanasija, 963. godine, do 1204. godine bila pod zastitom vizantijskih careva, koji su trazili blagoslov i molitve svetogorskih otaca. Od 1204. do 1222. godine Sveta Gora se nalazila pod franackom vlascu. Sredinom 14. veka Sveta Gora ulazi u sastav Dusanovog carstva. Od 1430. do 1912. nalazila se u ropstvu pod otomanskom imperijom, a posle toga postaje sastavni deo Grcke sa unutrasnjom samoupravom i specijalnim statusom. Za vreme Drugog svetskog rata bila je pod nemackom okupacijom.

Sveti Dimitrije Sveta tri ratnika
U vreme cara Stefana Dušana (1331-1355) Sveta Gora došla je pod njegovu vlast, pa su Hilandar, ali i drugi svetogorski manastiri, bili obasuti bogatim darovima. Car Dušan se u Hilandar sklonio 1347-1348, od kuge koja je besnela na Balkanu. Hilandar je, zahvaljujući darovima srpskih vladara, raspolagao velikim imanjem – metosima u Pomoravlju, u Hvosnu i oko Peći (današnja Metohija), u dolini reke Strume, u okolini Soluna i na samom poluostrvu Halkidiku. Samo na Svetoj Gori, posed manastira Hilandara zahvatao je petinu njene ukupne teritorije. Sledeći primere vladara, srpska vlastela je takodje bogato darivala manastir novim imanjima (sevastokreator Vlatko, veliki vojvoda Nikola Stanjević, despot Dejan) ili bogato ukrašenim bogoslužbenim knjigama i drugim dragocenim predmetima.

Knez Lazar Hrebeljanović je ktitor prostrane spoljne priprate koja je oko 1380. sazidana uz zapadnu stranu crkve Vavedenja Bogorodice, čime je glavni manastirski hram iz doba kralja Milutina dobio svoj konačni izgled.

Manastir Gračanica


Od ranije postojeće ranohrišćanske bazilike iz VI veka, i sledeće građevine, crkve iz XIII veka, sedišta lipljanskog episkopa, ostali su samo delovi. Sadašnja crkva, posvećena u srednjem veku Blagoveštenju dok danas slavi Uspenje Bogorodičino, sagrađena je i oslikana kao zadužbina kralja Milutina do 1321. godine.


Crkva ima formu petokupolnog razvijenog upisanog krsta, sa ubrzo dodatom otvorenom spoljašnjom pripratom i verovatno kulom-zvonikom na zapadnoj strani. Gračanica predstavlja vrhunsko ostvarenje poznovizantijske arhitekture, koje pleni svojim jedinstvom konstruktivnih i dekorativnih elemenata.


Teološki učeno, raspričano gračaničko slikarstvo pripada zrelom slikarstvu tzv. "dvorske škole kralja Milutina," čija ostvarenja se uklapaju u najavangardnije tokove klasične umetnosti doba Paleologa. Nešto slabijeg kvaliteta je živopis iz eksonarteksa, zatvorenog i ponovo živopisanog 1570. g. Crkva, već 1379-83. g. dosta oštećena od Turaka, obnovljena je 1383. g. Posle konačnog podpadanja ovih predela pod tursku vlast manastir je imao tešku istoriju ispunjenu haranjima i stradanje, posebno tokom XVIII-XIX veka.

Od nekada čuvene riznice ostalo je nekoliko dragocenih ikona iz XVI-XVII veka, nešto rukopisnih knjiga ali i jedan oktoih štampan 1539. g. u štampariji koja je radila u manastiru početkom XVI veka.
Tokom 1999. g. Gračanica je više puta granatirana od strane albanskih terorisata i pretrpela je manja oštećenja.
Polaganje Hrista u grob